wonderwall header mom

Κάθε γυναίκα όταν γίνει μητέρα, μια από τις πρώτες ερωτήσεις που καλείται να απαντήσει στους κοντινούς της ανθρώπους είναι το πώς νιώθει τώρα που έχει παιδί. Και συνήθως η απάντηση, ελλείψει κάτι πιο περιγραφικού, είναι κάτι κοντά στο «δεν ξέρω, μάλλον περίεργα». Πίσω από αυτή όμως την κάπως άβολη απόκριση υπάρχει μια ολόκληρη, σύνθετη επιστημονική αλήθεια που πολλοί από εμάς αγνοούμε. Οι νέες μητέρες συχνά νιώθουν ότι το μυαλό τους υπολειτουργεί, ξεχνάνε πράγματα και δυσκολεύονται να ακολουθήσουν σύνθετες συζητήσεις. Άλλες μητέρες αναφέρουν αλλαγές στην ίδια τη λειτουργία της σκέψης, στη συμπεριφορά και στον τρόπο αντίληψής τους μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Και όταν δεν ευθύνεται για όλα αυτά η αϋπνία που έρχεται μαζί με τη μητρότητα στα πρώτα χρόνια -ποια μαμά έχει καταφέρει άραγε να κοιμηθεί πάνω 3-4 ώρες χωρίς διακοπή-, τότε συνήθως πίσω από τα συμπτώματα είναι το λεγόμενο “baby brain”, το οποίο τελικά είναι μάλλον αληθινή κατάσταση και όχι μόνο hashtag στο TikTok . 

Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι ο εγκέφαλος των γυναικών υπόκειται σε σημαντικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της μητρότητας που επηρεάζουν όχι μόνο τη λειτουργία του, αλλά και την ίδια τη δομή του και την ανάπτυξή του. Σε συνδυασμό με τις αλλαγές στα επίπεδα ορμονών, είναι λογικό η κάθε γυναίκα να βρίσκει αυτές τις μεταβολές δύσκολες και να χρειάζεται περίοδο προσαρμογής μέχρι να μπορέσει ο εγκέφαλός της να λειτουργεί όπως και πριν την περίοδο της εγκυμοσύνης.

Όσον αφορά στη λειτουργία του εγκεφάλου μια από τις βασικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι η αύξηση του όγκου της φαιάς ουσίας που επηρεάζει την λήψη αποφάσεων, τον προγραμματισμό και την επίλυση προβλημάτων. Η αλλαγή αυτή όμως κάθε άλλο παρά αρνητική είναι. Στην πραγματικότητα όχι μόνο δεν μειώνει, αλλά βελτιώνει την ικανότητα των γυναικών να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις του νέου τους ρόλου. Τις βοηθά να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματα που βιώνουν ενώ ταυτόχρονα τις «παρακινεί» να βάλουν τις ανάγκες του βρέφους πάνω από τις δικές τους. Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, αυτή η νέα ικανότητα των μητέρων τις καθιστά πολύ καλύτερες manager, μιας και ο εγκέφαλός τους «ξεφορτώνεται» σκέψεις που δεν είναι άμεσα χρήσιμες στην επίλυση του εκάστοτε προβλήματος και θέτει τις σωστές προτεραιότητες χωρίς χάσιμο χρόνου. 

Έρευνες επίσης δείχνουν ότι όταν μια γυναίκα γίνεται μητέρα βιώνει αλλαγές στην αμυγδαλή, την περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τα συναισθήματα. Οι μαμάδες δείχνουν αυξημένη ενεργητικότητα στην συγκεκριμένη περιοχή, όταν κοιτάζουν τα δικά τους βρέφη σε σχέση με όταν κοιτάζουν άλλα μωρά, γεγονός που αποδεικνύει και επιστημονικά το συναισθηματικό δέσιμο μαζί τους. Η αντίδραση αυτή είναι πιθανότατα μια εξελικτική προσαρμογή που προάγει τον δεσμό μεταξύ μητέρας και παιδιού. Πολλά από όσα συμβαίνουν στην περιοχή της αμυγδαλής έχουν να κάνουν και με τις ορμόνες που ρέουν προς αυτήν. Η περιοχή έχει υψηλή συγκέντρωση υποδοχέων για ορμόνες όπως η οξυτοκίνη η λεγόμενη ορμόνη της αγάπης, η οποία αυξάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έρευνα του 2013 έχει αποδείξει η μητρότητα μοιάζει με το συναίσθημα του έρωτα στον τρόπο που τη βιώνει ο εγκέφαλος και αυτό εξηγεί μεταξύ άλλων γιατί οι μαμάδες βρίσκουν τόσο εθιστική τη μυρωδιά των μωρών τους. Τα επίπεδα της οξυτοκίνης - το σύστημα που είναι υπεύθυνο για τη σύνδεση μητέρας-βρέφους σε όλα τα θηλαστικά είδη - αυξάνονται δραματικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της μετεγκυμονικής περιόδου. Το ίδιο συμβαίνει και όταν οι γυναίκες κοιτάζουν τα μωρά τους ή όταν τα ακούν να γουργουρίζουν και να κλαίνε, ή όταν τα αγκαλιάζουν. Μια αύξηση στην οξυτοκίνη κατά την περίοδο του θηλασμού μπορεί να εξηγήσει επίσης γιατί οι μητέρες που θηλάζουν είναι πιο ευαίσθητες στον ήχο του κλάματος των μωρών τους από τις μη θηλάζουσες μητέρες σύμφωνα με την ακαδημαϊκό Dr. Ruth Feldman.

Μια ακόμα περιοχή του εγκεφάλου που υφίσταται αλλαγές κατά τη διάρκεια της μητρότητας είναι ο ιππόκαμπος, ο οποίος εμπλέκεται με τη μνήμη και τη μάθηση. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο ιππόκαμπος στις μητέρες ανταποκρίνεται περισσότερο σε κοινωνικά ερεθίσματα, όπως πρόσωπα, φωνές και συναισθήματα. Αυτή η αυξημένη ευαισθησία μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες που βιώνουν τη μητρότητα να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες και τα συναισθήματα του μωρού τους και διευκολύνει επίσης την ανάπτυξη ενός ισχυρού δεσμού μητέρας-βρέφους. Η μητρότητα επίσης αλλάζει τη σύνδεση μεταξύ των νευρώνων στον εγκέφαλο των γυναικών και βοηθά στη δημιουργία μιας πιο ευαίσθητης και συναισθηματικά ανοιχτής διάθεσης.

Όλες αυτές οι αλλαγές μπορεί  να εξηγήσουν γιατί οι μητέρες βιώνουν συχνά μια αυξημένη αίσθηση ενσυναίσθησης και διαίσθησης, η οποία τους επιτρέπει να προβλέπουν τις ανάγκες του μωρού τους και να ανταποκρίνονται κατάλληλα σε αυτές. Ωστόσο, πολλές μητέρες βιώνουν λόγων των αλλαγών αυτών αυξημένο στρες και άγχος στην πρώτη περίοδο της μητρότητας, ιδιαίτερα εκείνες που εμφανίζουν επιλόχειο κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές και απαιτείται στήριξη σε αυτές τις περιπτώσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι σχεδόν μία στις έξι γυναίκες ταλανίζονται από επιλόχειο κατάθλιψη και πολύ περισσότερες εμφανίζουν συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής όπως το να πλένουν τα χέρια τους ξανά και ξανά και να ελέγχουν σχεδόν εμμονικά αν το παιδί τους αναπνέει. Η ερευνήτρια και ακαδημαϊκός Pilyoung Kim έχει αναφέρει ότι οι μητέρες εμφανίζουν πραγματικά πολύ υψηλά επίπεδα μοτίβων σκέψης ακόμα και για πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν. Σκέφτονται συνεχώς το μωρό τους. Είναι υγιές το μωρό; Άρρωστο; Χορτάτο;

Η επιστημονική απόδειξη αυτών των αλλαγών βοηθά να ευαισθητοποιηθεί περισσότερο η ιατρική κοινότητα αλλά και η κοινωνία εν γένει,  σχετικά με την ψυχική υγεία των γυναικών μετά τον τοκετό. Φαίνεται πως όλοι μας έχουμε την καλή διάθεση να στηρίξουμε τις γυναίκες όσο ακόμα είναι έγκυες -αν δει κανείς τα μαθήματα και τα σεμινάρια που είναι διαθέσιμα για αυτή την περίοδο-, αλλά από τη στιγμή που μια γυναίκα γίνει μητέρα καλείται να τα αντιμετωπίσει όλα μόνη της, λες και έχει ξαναπαίξει αυτό τον ρόλο που όλοι θεωρούμε δεδομένο ότι θα της «βγει φυσικά». Και όχι, η επαναλαμβανόμενη επωδή «girl you got this”, συνοδευόμενη με δήθεν φεμινιστικά gifάκια δεν βοηθάει όσο πιστεύουμε. Η βοήθεια πρέπει να είναι πρακτική και συστημική, με τη συμπερίληψη και του κράτους αλλά και του κοινωνικού περίγυρου. Και πολλές φορές απλές συμπεριφορικές λύσεις δεν επαρκούν, οπότε η αναζήτηση βοήθειας σε εξειδικευμένους γιατρούς πρέπει να είναι κάτι στο οποίο μπορεί να έχει πρόσβαση όποια γυναίκα το χρειάζεται.

Στο σκέλος για το πώς το παιδί βιώνει τις αλλαγές που συντελούνται στη μητέρα του μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences το 2017 μας απέδειξε αυτό που πιστεύαμε όλοι μας ήδη. Ανέφερε μεταξύ άλλων ότι η μητρική συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει και την ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού. Σύμφωνα με αυτήν τη μελέτη, οι παιδικές εμπειρίες πιθανώς σχετίζονται με τον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιδρά σε κοινωνικές καταστάσεις και ενδεχομένως και με την ανάπτυξη της επικοινωνίας και των σχέσεων στην ενήλικη ζωή. Οπότε κάποιος μάλλον θα μπορούσε να πει ότι το ψυχαναλυτικό κλισέ ότι όλα γυρνάνε στη σχέση της μητέρας με το παιδί τα πρώτα χρόνια της ζωής του έχει μια δόση επιστημονικής εγκυρότητας αν και αυτό είναι υπεραπλουστευμένη προσέγγιση στο θέμα.

Το σημαντικό είναι ότι αν και η μητρότητα ενδέχεται να φαίνεται συχνά δύσκολη και κουραστική, η εμπειρία μπορεί να είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και ανατρεπτικές εμπειρίες στη ζωή μιας γυναίκας. Είναι χωρίς αμφιβολία μια εμπειρία που μεταμορφώνει μια γυναίκα με τρόπους που δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Οι μαμάδες που παρακολουθούν τα παιδιά τους να αναπτύσσονται και να μεγαλώνουν βιώνουν ανεπανάληπτη ικανοποίηση και ευτυχία από αυτό. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα πολλή έρευνα που πρέπει να γίνει για να κατανοηθούν πλήρως οι μητρικοί εγκεφαλικοί μηχανισμοί. Η διαδικασία όμως της κατανόησης των αλλαγών αυτών μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη αποτελεσματικότερων θεραπειών και στρατηγικών για τη στήριξη της μητρικής υγείας και της ευημερίας.

Για το κλείσιμο να πούμε ότι αντίστοιχες αλλαγές στον εγκέφαλο τις βιώνουν και οι μπαμπάδες, αλλά το κείμενο αυτό συντάχθηκε την Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας οπότε είναι αφιερωμένο στις μαμάδες. Η διαφορά είναι ότι στους μπαμπάδες οι αλλαγές συντελούνται με πιο αργό ρυθμό περνώντας χρόνο με το παιδί τους, ενώ οι μητέρες έχουν κατά βάσει ένα προσχέδιο στον εγκέφαλό τους που τις βοηθά να περιηγηθούν στο βίωμα της γονεϊκότητας.

tag:Wonder Wall