Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού. Ακόμη κι αν δεν έχει συμβεί στην οικογένειά σας, σίγουρα θα έχετε ενημερωθεί για κάποιο τέτοιο περιστατικό στο κοντινό σας περιβάλλον, καθώς δυστυχώς αποτελεί συχνό φαινόμενο τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Η 6η Μαρτίου συνιστά μια ημέρα - αφορμή να ενώσουμε τις φωνές μας και να πούμε ένα δυνατό ΟΧΙ στη σχολική βία και τον εκφοβισμό καθώς επίσης είναι μια αφορμή για να ενημερωθούμε σχετικά με το θέμα.
Γι’ αυτό τον λόγο επικοινωνήσαμε με την Ψυχολόγο - Ψυχοθεραπεύτρια Λένα Δεναξά προκειμένου να μας απαντήσει σε κάποιες βασικές ερωτήσεις σχετικά με το Bullying καθώς και για να μας δώσει κάποιες βασικές συμβουλές που θα είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε ως γονείς.
Τι είναι σχολική βία και εκφοβισμός; Χρειάζεται να προετοιμάσω το παιδί για κάποιο πιθανό περιστατικό στο μέλλον;
Οι όροι «σχολική βία» και «σχολικός εκφοβισμός», χρησιμοποιούνται για να ορίσουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την πρόκληση σωματικής ή ψυχολογικής βλάβης, στο άτομο που γίνεται δέκτης της συμπεριφοράς αυτής, είτε εντός είτε εκτός σχολείου. Βασικό χαρακτηριστικό είναι πως υπάρχει ανισορροπία δύναμης, καθώς οι θύτες συχνά χαρακτηρίζονται ως «οι ισχυροί», και μέσα από αυτές τους τις πράξεις επιδιώκουν να αντλήσουν ικανοποίηση, δύναμη ή και υλικές απολαβές. Επιπροσθέτως, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η σχολική βία και ο εκφοβισμός υφίστανται όταν υπάρχει επανάληψη, και όχι όταν πρόκειται για ένα µεµονωµένο γεγονός, όπως για παράδειγμα ένας τυχαίος καβγάς. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν αφορά µόνο τον θύτη και το θύμα, αλλά και όσους τυγχάνει να είναι παρόντες σε τέτοιου είδους περιστατικά, δηλαδή τους παρατηρητές, ή ακόμα και αυτούς που απλά γνωρίζουν ότι συμβαίνουν αυτά τα περιστατικά βίας, όπως για πχ. µαθητές, ενήλικες, εκπαιδευτικοί, γονείς.
Αναφορικά με το ερώτημα, αν χρειάζεται οι γονείς να προετοιμάσουν το παιδί για το φαινόμενο αυτό, η απάντηση είναι ναι, όχι όμως μέσα από τη θεωρία, αλλά μέσα από τη βιωματική εμπειρία. Είναι σημαντικό οι γονείς να λάβουν υπόψη πως για να κάνει νόημα σε ένα παιδί η οποιαδήποτε συζήτηση, θα είναι χρήσιμο να έχει υπάρξει κάποια αφορμή. Μέσα από καθημερινά παραδείγματα λοιπόν, μπορούν να βρίσκουν την ευκαιρία να κάνουν συζητήσεις, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τις θετικές συμπεριφορές και απορρίπτοντας τις αρνητικές. Εξίσου σημαντικό είναι να μην αγνοούν σε καμία περίπτωση βίαιες συμπεριφορές, όταν θα τυχαίνει να βρίσκονται μπροστά σε αυτές. Αντιθέτως, θα πρέπει να τις αποδοκιμάζουν και να τις αξιοποιούν για συζήτηση με το παιδί. Τέλος μπορούν να δείξουν στο παιδί τη σωστή συμπεριφορά μέσα από το παράδειγμα τους. Το πώς οι ίδιοι συμπεριφέρονται, όχι μόνο στα ίδια τα παιδιά, αλλά σε όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφονται, είναι το μεγαλύτερο μάθημα.
Ποιες είναι οι ενδείξεις ότι το παιδί μας ενδεχομένως να είναι θύμα Σχολικού Εκφοβισμού; Μπορούμε να το καταλάβουμε με κάποιον τρόπο από τη συμπεριφορά του;
Πριν αναφερθούμε στις ενδείξεις, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν έτσι ώστε ο γονιός να αντιληφθεί ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, είναι σημαντικό να αναφερθούμε στη σημασία της πρόληψης. Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που τείνει να εξαπλώνεται ανησυχητικά τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, µε τεράστιες αρνητικές συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να καταστεί σαφές πως η επιθετικότητα των ανηλίκων που εκδηλώνεται µε τη µορφή της σχολικής βίας είναι το αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων που επιδρούν στο ανήλικο άτομο, όπως ο πολιτισμός, η κοινότητα, το σχολείο, η οικογένεια και τα προσωπικά βιώματα.
Εστιάζοντας στον ρόλο των γονέων, ένα σημαντικό μέρος της πρόληψης είναι το χτίσιμο της σχέσης. Πιο συγκεκριμένα, για να μπορέσει ένα παιδί να μοιραστεί οποιαδήποτε δυσάρεστη εμπειρία βιώσει στο σχολικό πλαίσιο από κάποιον συμμαθητή του, χρειάζεται να νιώθει ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Είναι απαραίτητο να υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών και να έχει δημιουργηθεί ένα αίσθημα ασφάλειας, το οποίο θα κινητοποιεί το παιδί ακόμα κι όταν δυσκολεύεται, να μπορεί να απευθυνθεί σε εκείνους. Είναι σημαντικό να μην ξεχνάτε πως η σχέση είναι αποτέλεσμα καθημερινής προσπάθειας και δεν προκύπτει ξαφνικά, πόσο μάλλον όταν το παιδί βρίσκεται σε μία δύσκολη κατάσταση, που του δημιουργεί δυσάρεστα συναισθήματα, όπως άγχος, φόβο, ντροπή και το μόνο που θέλει είναι να νιώσει προστατευμένο μέσα στην αγκαλιά σας.
Κάποια από τα σημάδια που πρέπει να ανησυχήσουν τους γονείς είναι:
- Μελαγχολική διάθεση
- Άρνηση να πάει στο σχολείο, χρησιμοποιώντας δικαιολογίες
- Άγχος
- Διαταραχές ύπνου (πχ. εφιάλτες)
- Πτώση σχολικής επίδοσης
- Απομόνωση από κοινωνικό περίγυρο
- Σημάδια στο σώμα που δεν εξηγεί πώς έγιναν
- Αντικείμενα που λείπουν ή χρήματα που χάνονται
- Απροθυμία να μιλήσει για το σχολείο
Πώς αντιμετωπίζουμε το παιδί που έχει δεχθεί bullying, τι συμβουλές δίνουμε και ποιες είναι οι επόμενές μας κινήσεις ως γονείς όσο αυτό συμβαίνει;
Όταν οι γονείς αντιληφθούν πως το παιδί τους έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, αρχικά χρειάζεται να παραμείνουν ψύχραιμοι. Η ψυχραιμία, θα βοηθήσει τόσο τα παιδιά όσο και τους ίδιους να είναι πραγματικά υποστηρικτικοί, δημιουργώντας στα παιδιά ένα πλαίσιο ασφάλειας, στο οποίο θα μπορούν να «ακουμπήσουν» τον φόβο και τη ντροπή που μπορεί να νιώθουν, χωρίς επιπλέον ενοχές.
Η προσέγγιση ενός τόσο σοβαρού θέματος, λοιπόν χρειάζεται να γίνει με μεγάλη προσοχή και άνευ όρων αποδοχή και αγάπη. Ακόμα και αν το παιδί δεν είναι πρόθυμο να μιλήσει, οι γονείς με σεβασμό θα πρέπει να επιμείνουν, εξηγώντας παράλληλα στο παιδί πως θα είναι δίπλα του ό, τι κι αν τους πει και θα το στηρίξουν. Τα καταστροφικά σενάρια και οι υποθέσεις, που απορρέουν από την αγωνία των γονέων, δεν είναι διόλου βοηθητικά. Αντιθέτως φορτίζουν περισσότερο το παιδί.
Όταν το παιδί μπορέσει να μοιραστεί μαζί τους το τι συνέβη, θα είναι χρήσιμο να επικροτήσουν το θάρρος του να μιλήσει, να το ευχαριστήσουν γι’ αυτό και να το καθησυχάσουν πως δεν φταίει σε τίποτα. Έπειτα, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μειώσουν τη σημασία του προβλήματος, λέγοντας για πχ. «Έλα μωρέ. Δεν έγινε και τίποτα. Αύριο θα είναι όλα καλά πάλι», ή «Γι’ αυτό στενοχωριέσαι; Την επόμενη φορά χτύπησε τους κι εσύ». Τέτοιου είδους αποκρίσεις, είναι πολύ πιθανό να συμβάλουν έτσι ώστε το παιδί να κλειστεί περισσότερο στον εαυτό του. Αντιθέτως, ο γονιός πρέπει να εστιάσει σε τρόπους που θα ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού, να το απενοχοποιήσουν από τη δυσάρεστη κατάσταση που έχει βρεθεί και να του πουν ότι αυτό μπορεί να συμβεί στον καθένα.
Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειωθεί πως οι γονείς σε τέτοιες περιπτώσεις είναι αναγκαίο να είναι σε επικοινωνία με τους δασκάλους. Η συμβολή των δασκάλων στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι απαραίτητη, καθώς οι ίδιοι μέσα από τον ρόλο τους μπορούν να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης, να επιδιώξουν συζητήσεις μέσα στην τάξη με σκοπό την ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος και παράλληλα να επιβάλλουν κυρώσεις, αν χρειαστεί.
Τι χρειάζεται να πούμε εάν το παιδί μας εμπλέκεται σε περιστατικά σχολικής βίας και εκφοβισμού ως θύτης και ποιες πρέπει να είναι οι επόμενες μας κινήσεις;
Είναι μία θλιβερή πραγματικότητα πως πολλές φορές παιδιά που έχουν την ανάγκη να ανήκουν σε μία ομάδα και να νιώσουν σημαντικοί, είναι πιθανό να καταφύγουν σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Τα παιδιά αυτά χρειάζονται εξίσου υποστήριξη, με σκοπό να αλλάξουν συμπεριφορά και να μάθουν να συνδέονται με τους συνομηλίκους τους με πιο υγιείς τρόπους. Οι τιμωρητικές μέθοδοι δεν είναι βοηθητικές. Αντιθέτως, οι γονείς χρειάζεται να προβληματιστούν σχετικά με τους λόγους που οδήγησαν το παιδί τους σε τέτοιου είδους συμπεριφορές και να επιδιώξουν να διερευνήσουν τι συμβαίνει, τι μπορεί να θέλει να πει, ποια ανάγκη μπορεί να του καλύπτει η εμπλοκή του σε τέτοιου είδους περιστατικά βίας και τι χρειάζεται οι ίδιοι να κάνουν για να το βοηθήσουν.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι είτε ένα παιδί είναι θύτης είτε είναι θύμα, η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι σίγουρα ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που αφορά την οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία, ωστόσο η υγιής σχέση γονέα-παιδιού αποτελεί από μόνη της ένα μεγάλο μέρος της λύσης, καθώς η απόρριψη και βία από τους σημαντικούς άλλους αυξάνουν τις πιθανότητες για την υιοθέτηση τέτοιου είδους συμπεριφορών, ενώ αντιθέτως η αγάπη με όρια και αποδοχή, γεννά αγάπη.
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια Λένα Δεναξά
Η Λένα Δεναξά είναι Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, εξειδικευμένη στην Συστημική Ψυχοθεραπεία. Σπούδασε αρχικά στο τμήμα της Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ αλλά ασχολήθηκε εκτενώς με μετεκπαιδεύσεις στη Κλινική Ψυχοπαθολογία, Συνθετική Συστημική Ψυχοθεραπεία, στο «Πρόγραμμα παρέμβασης παιδιών με Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή» αλλά και αργότερα στην «Κλινική Πρακτική στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες». Σήμερα, παρακολουθεί πιστοποιημένη εκπαίδευση με σκοπό την εξειδίκευσή της στις «Διατροφικές Διαταραχές και την Παχυσαρκία».
Από το 2012 έως σήμερα ασχολείται με τη ψυχοθεραπεία σε παιδιά, επιδιώκοντας και τη συμμετοχή των γονέων, αλλά και με ψυχοθεραπεία σε ενηλίκους.
Ασχολείται εκτενώς με τον εθελοντισμό, μέσω του οποίου έχει ασχοληθεί με διάφορα προγράμματα. Ένα από αυτά το ΚΕΘΕΑ, στο οποίο εργάστηκε εθελοντικά για δύο χρόνια. Ασχολείται με τα κοινά, θέλοντας να βοηθήσει τις ανάγκες συνανθρώπων της, ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
tag:Wonder Wall